TERAPIA JAKO WZAJEMNA WYMIANA MIĘDZY TERAPEUTĄ A PACJENTEM
Dobry terapeuta uzależnień a „Dobry pacjent, to raczej przewrotny tytuł artykułu. A czego dotyczy, ano: Proces terapeutyczny to wspólna wędrówka terapeuty i pacjenta. Jest to szczególna podróż, ponieważ odwiedzane w niej miejsca początkowo są często ciemne, mroczne i bolesne. Psychoterapeuta uzależnień często spotyka się z pacjentem, kiedy ten dopiero staje na nogi, próbuje się odnaleźć w swoim życiu, zatrzymać koło destrukcji. Wędrówka terapeutyczna ma swój cel określony przez pacjenta, a także swoją dynamikę, określone etapy, postępy i utknięcia. Na zakończony sukcesem proces terapeutyczny wpływ mają obie strony- zarówno terapeuta, jak i pacjent. Jakie ich cechy i zachowania wzmacniają prawdopodobieństwo udanej terapii?
DOBRY TERAPEUTA UZALEŻNIEŃ – CECHY I UMIEJĘTNOŚCI
Terapeuta to towarzysz podróży pacjenta. Ktoś, kto zagląda z pacjentem do jego mrocznych, dawno nieodwiedzanych miejsc, ale także wspólnie odkrywa jego zasoby i wartości. Pomaga nazywać emocje, potrzeby i wspierać ich realizację. Wzmacnia jego motywację, wspiera samorozwój i udrażnia drogę do jak najpełniejszego stawania się sobą.
Dobry terapeuta uzależnień cechuje się empatią, akceptacją i autentycznością. Jest uważny, zaangażowany i obecny. Aktywnie słucha i reaguje na przeżycia pacjenta, które pojawiają się w przestrzeni terapeutycznej.
Empatyczny terapeuta uzależnień potrafi wejść w świat pacjenta i zanurzyć się w jego przeżycia, zrozumieć je. Empatia to jeden z czynników leczących w psychoterapii- doświadczanie jej ułatwia proces zmiany, pomaga uwalniać się od cierpienia w samotności. Również akceptacja jest istotną cechą terapeuty. Terapeuta akceptujący przyjmuje pacjenta takiego, jakim jest, z całym bagażem jego doświadczeń i przeżyć. Nie ocenia, nie krytykuje, nie zajmuje stanowiska. Stara się wejść w jego buty i przyjąć jego doświadczenie w pełni- zarówno zasoby pacjenta, jak i jego deficyty, braki, trudności.
Dobry terapeuta uzależnień jest autentyczny- nikogo nie udaje, a raczej jest blisko pacjenta, w leczącej otwartości. Autentyczne reakcje pomagają tworzyć klimat bezpieczeństwa, ale także budować relację terapeutyczną.
Istotne jest, aby terapeuta był uważny i posiadał umiejętność aktywnego słuchania. Nie tylko słyszał, co mówi pacjent, ale zauważał istotne znaczenia wnoszonych przez pacjenta treści. Wszystkie te cechy pomagają budować relację terapeutyczną, która jest jednym z ważniejszych czynników skutecznej psychoterapii. Dobry terapeuta to zatem ktoś, kto jest w stanie wejść w autentyczny kontakt z drugim człowiekiem, potrafi być prawdziwie obecnym. Wiele pacjentów, w szczególności uzależnionych, nie doświadczyło emocjonalnej obecności od znaczących dorosłych w przeszłości – opiekunów, rodziców. Dlatego przyjęcie pacjenta takiego, jakim jest i odczuwalna atmosfera obecności jest niezwykle wspierająca dla procesu terapii.
Dobry psychoterapeuta uzależnień to profesjonalista- ma wiedzę na temat psychologicznych mechanizmów, też tych dotyczących uzależnienia. Posiada wiedzę, która pozwala mu lepiej rozumieć pacjenta i posługuje się nią w sposób elastyczny- nie zakłada niczego z góry, lecz sprawdza, nazywa to, co zauważa, bada wspólnie z pacjentem.
Terapeuta dbający o proces terapeutyczny pacjenta poddaje swoją pracę superwizji, a także często ma doświadczenie swojej własnej terapii, które pozwala mu lepiej rozumieć siebie w kontakcie z pacjentem.
„DOBRY PACJENT”- JAK PACJENT MOŻE PODNIEŚĆ SKUTECZNOŚĆ SWOJEJ TERAPII?
Oczywiście nie ma dobrych i złych pacjentów, co należy na wstępie podkreślić. Jednak istnieją czynniki po stronie pacjenta, które służą procesowi terapeutycznemu, wzmacniają go i czynią bardziej skutecznym.
Zaangażowanie w proces terapii uzależnień
Istotnym i chyba najważniejszym z nich jest zaangażowanie. Zaangażowanie znaczy przede wszystkim obecność na spotkaniach, regularne uczestnictwo w psychoterapii indywidualnej czy grupowej. Bez obecności niemożliwe jest dokonanie jakichkolwiek zmian. Oprócz samego „bycia” o zaangażowaniu świadczy także gotowość do przyglądania się sobie. Ważne jest zatem wzmacnianie swojej motywacji do odkrywania siebie i dostrzegania swoich trudności. Nie zawsze ta gotowość pojawia się już na początku terapii, a kształtuje się w trakcie jej trwania.
Szczerość i otwartość w terapii
Pacjent, który wspomaga swoją terapię, to pacjent otwarty i szczery. Otwarte mówienie o tym, co dzieje się w życiu, o aktualnych problemach, pozwala stworzyć przestrzeń do pracy terapeutycznej. Szczególnie w przypadku alkoholików jest to istotne- aby nazwać, co się dzieje, jak picie wpływa na życie pacjenta i jego rodziny. Dopiero taki szczery ogląd sytuacji stwarza szansę do realnej pracy terapeutycznej. Jeśli pojawia się pewien opór przed taką otwartością, warto również to wnosić- przyglądanie się trudnościom w tym obszarze również wzmacnia proces terapii i posuwa go do przodu.
Abstynencja jako gwarancja zmiany terapeutycznej
Innym istotnym czynnikiem leczącym, który leży po stronie pacjenta, jest abstynencja. Kiedy pacjent zmagający się z nałogiem nieustannie pije, a dodatkowo ukrywa ten fakt przed terapeutą, terapia z góry skazana jest na niepowodzenie. Pacjent dający sobie w terapii szansę, próbuje zachowywać abstynencję i sprawdza różne sposoby, które mu w tym pomagają. Jeśli to się nie udaje, wnosi to na spotkania terapeutyczne – to bardzo ważny aspekt, nad którym można pracować w terapii uzależnienia.
Otwartość i szczerość, jest bazowym czynnikiem, który pozwala realnie spojrzeć na problem i ułatwić zmianę. Ważne jest, aby pacjent starał się autentycznie mówić o swoich stanach i trudnościach. Otwartość w relacji terapeutycznej dotycząca przeżywanych przez niego emocji, a także wszelkich trudności i wątpliwości otwiera drogę do skutecznego leczenia.
Zalecenia dla osób trzeźwiejących
Również stosowanie się do zaleceń omawianych na terapii zwiększa jej skuteczność. Pacjent, który podważa każde słowo terapeuty i nie sprawdza, na ile wskazówki terapeuty mu służą, sabotuje swój proces terapeutyczny. Nawet, jeśli ma wątpliwości co do zaleceń, lub nie jest gotowy na ich pełne zastosowanie w życiu- ważna jest rozmowa na ten temat, a także próba sprawdzenia, na ile mi one służą.
DOBRA TERAPIA UZALEŻNIEŃ TO DOBRA WSPÓŁPRACA
Zarówno terapeuta, jak i pacjent, mają wpływ na przebieg procesu terapii. Jeśli powyższe czynniki będą spełniane, z dużym prawdopodobieństwem terapia ma szansę się powieść. Bardzo ważne jest, aby terapeuta i pacjent mogli się w tym procesie spotkać, umieć rozmawiać o tym, co się dzieje w relacji terapeutycznej i procesie współpracy.
Najbardziej istotny jest bowiem sojusz terapeutyczny, który uda się zbudować pomiędzy pacjentem i terapeutą. Jeśli będzie on silny, połowa sukcesu jest osiągnięta.